Deca Volge: Iz obrazloženja žirija za dodelu nagrade „Dr Jovan Maksimović“

Pravi je izazov opredeliti se za prevod jednog zahtevnog i istovremeno prestižnog romana kakav je odmah po objavljivanju postao roman „Deca Volge“ Guzelj Jahine, već proslavljene savremene ruske spisateljice tatarskog porekla. Roman o tragičnoj sudbini velike ruske kolonije Nemaca, koje je carica Katarina II sredinom XVIII veka pozvala da nasele plodne obale Volge, jedno je od malobrojnih književnih dela koje tematizuje fizički opstanak ove velike manjine u Sovjetskom Savezu. Tragična priča o godinama najsurovijeg Staljinovog terora tridesetih godina prošlog veka, kako ih glavni junak zove – godinama razorenih kuća, bezumlja, bekstva, gladi i laži, pretvara se u trijumf ljubavi i oslobađanja od straha, trijumf života nad senkama smrti, pogromima, represijom i besmislom koji su se nekoliko decenija nadvijali nad stanovnike sovjetske imperije. Dajući sliku života povolških Nemaca u tom vremenu – iz ugla seoskog učitelja Jakoba Baha, koji na svom zabačenom imanju na Volgi kao da sa strane, iz prikrajka, posmatra zahuktali valjak istorije – Jahina je bacila svetlo na još jednu neslavnu epizodu sumorne sovjetske epohe. Leksički bogato i raznorodno tkivo romana, sa opisima prirode i teških uslova života (u duhu „poema“ ruske romaneskne tradicije), sa protkivenim folklornim nasleđem povolških Nemaca i političkim žargonom i realijama epohe, preneto je na srpski jezik i preoblikovano u konvencije drugog kulturnog obrasca u toj meri da delo doživljavamo kao sopstveno i univerzalno nasleđe.

Prevod Nade Petković odlikuje se uz to besprekornom pismenošću (što ni dan-danas nije naodmet naglašavati), prirodnim, elegantnim i jednostavnim leksičkim i sintaksičkim rešenjima svojstvenim srpskom književnom izrazu i jezičkoj frazi, kako u proznim pasažima tako i u upravnom govoru, uspelim i uspešno transponovanim frazeologizmima i nadasve pitkim stilom što verno prati stil često veoma razuđenih i dugih rečenica originala. Opisi preobražaja i svih sezonskih hirova moćne ruske reke, slike poklane domaće stoke, topljenja spomenika Katarine Velike ili borbe Jakoba Baha za život svoje novorođene kćeri u godinama najstrašnije gladi spadaju u antologijske stranice ne samo savremene ruske proze nego i savremenih srpskih prevoda sa ruskog jezika u tradiciji svojih najboljih uzora.

U Beogradu, 10. aprila 2019. godine,
iz obrazloženja žirija u sastavu Sonja Bojić, Mirjana Grbić i Dejan Mihailović za dodelu nagrade „Dr Jovan Maksimović“ za 2017. i 2018. godinu, za prevod sa ruskog jezika.